A madeira modificada é aquela que foi tratada mediante diversos procesos para mellorar as súas características orixinais. Estes procesos permiten á madeira superar algúns dos seus puntos débiles, como a susceptibilidade á humidade, aos insectos e aos fungos, ademais de incrementar a súa estabilidade dimensional e resistencia mecánica.
A través destes tratamentos, a madeira non só se volve máis duradeira e resistente, senón que tamén pode adaptarse a mellores condicións ambientais extremas ou aplicacións industriais específicas.
A madeira modificada permítenos mellorar as propiedades da madeira, sen necesidade de engadir biocidas. Ao aplicar estas tecnoloxías, é posible dispoñer de novos usos para especies de madeira locais de rápido crecemento. Por exemplo, a madeira acetilada de piñeiro radiata adquire, aos 28 anos, unha estabilidade dimensional e unha durabilidade comparables ás que alcanzan as mellores madeiras tropicais.
A modificación da madeira é un dos grandes avances que se produciron na historia da tecnoloxía da madeira. Mellorar as propiedades da madeira de rápido crecemento, pode cambiar a nosa forma de xestionar as plantacións produtivas ao reducir as quendas de curta e, ao mesmo tempo, contribuír a xerar novos usos para especies locais, con prestacións dificilmente imaxinables hai uns anos.
Existen varias formas de modificar a madeira e cada unha delas ofrece beneficios particulares dependendo do uso que se lle queira dar. A continuación abordamos algúns deles.
Modificación con produtos químicos
A modificación química da madeira baséase no uso de moléculas que reaccionan con grupos químicos reactivos dos polímeros que forman a parede celular da madeira ou que producen un efecto de recheo da matriz da madeira. Isto conduce a unha mellora das propiedades higroscópicas, a durabilidade e unha posible alteración das propiedades mecánicas.
As técnicas de modificación química, ademais das que deron lugar a produtos que agora están establecidos no mercado, como “Accoya” (obtida por acetilación) e “Kebony” (obtida por furfurilación de madeira de coníferas), hoxe exploran o uso doutros compostos de base biolóxica, como resinas termoendurecibles, taninos, aceites vexetais, solucións acuosas de sorbitol e ácido cítrico, ácido poliláctico, co obxectivo de substituír os produtos naturais por produtos sintéticos reducindo o impacto ambiental dos procesos. Os resultados desta investigación, gran parte da cal atópase nas súas primeiras etapas e, polo tanto, non presenta unha análise do impacto económico a escala industrial, parecen lograr o obxectivo.
O material obtido nestes procesos, esteticamente indistinguible da madeira, absorbe menos auga, o que garante unha maior estabilidade dimensional e, en moitos casos, unha mellor resistencia ao lume.
O efecto sobre as propiedades elastomecánicas varía segundo o proceso, de aí a necesidade de definir posibles usos, que normalmente exclúen o uso estrutural, pero inclúen pavimentos exteriores e interiores, revestimentos de fachadas e outros traballos de carpintería.
Modificación con tratamento térmico
A produción industrial de madeira modificada termicamente comezou na década de 1990 en Finlandia, Francia, Alemaña e os Países Baixos. Hoxe en día, existen máis dun centenar de produtores de madeira modificada termicamente en todo o mundo, a maioría dos cales, atópanse en Europa.
En Italia, varias empresas especializadas no secado da madeira, entre elas, Baschild, BiGonDRY, Incomac e WDE Maspell dirixiron parte da súa actividade á produción de plantas de tratamento térmico de madeira e ao desenvolvemento, a través da colaboración con institutos de investigación, de procesos para o termotratamento da madeira.
De feito, hoxe en día hai moitas marcas de madeira tratada termicamente no mercado, que representan tantas variantes en comparación coa “ThermoWood” de orixe escandinavo, como o proceso de termovacío de WDE Maspell, o tratamento Styl+Wood de BIGoinDRY ou a Silvapro eslovena, entre outras.
O tratamento térmico é aplicable a unha variedade de especies de madeira, incluídas as refractarias á impregnación química, e produce unha gama de produtos para diferentes aplicacións.
O tratamento nun ambiente con pouco osíxeno a 160-240ºC degrada parcialmente a madeira, causando cambios na composición química e a ultraestrutura da parede celular.
A degradación térmica conduce a unha perda de masa de madeira que é proporcional á temperatura de tratamento e á súa vida útil.
Desenvolvido co obxectivo de mellorar a durabilidade da madeira para uso en exteriores, o tratamento térmico agora tamén se aplica á madeira e aos produtos derivados da madeira para interiores, como os solos de parqué.
Para estes usos, as propiedades buscadas non son tanto de durabilidade, senón de estabilidade dimensional e a posibilidade de varias a cor do produto, modulando os parámetros do proceso.
É sabido que entre as propiedades da madeira que se ven afectadas negativamente polo tratamento térmico atópanse a resistencia mecánica e a ductilidade, o que actualmente limita o uso da madeira tratada termicamente a solos e revestimentos de fachadas.
Outro aspecto que merece ser considerado en aplicacións en interiores é a emisión de compostos orgánicos volátiles (COV) que é un efecto indesexable en ambientes interiores. Os estudos realizados para caracterizar o perfil de emisión de COV ao longo do tempo mostran que a madeira tratada termicamente emite máis COV que a madeira natural, a excepción do formaldehído da madeira contrachapada tratada termicamente, que diminúe, o que chama a atención sobre a necesidade de optimizar os procesos para que a madeira tratada termicamente poida cumprir cos límites de COV establecidos pola normativa vixente.
Aínda que todos os procesos de modificación térmica seguen o mesmo principio básico, as propiedades e características do produto varían moito en función das materias primas empregadas ou das tecnoloxías e condicións de proceso aplicadas.
En varios países europeos existen esquemas de calidade que teñen como obxectivo aumentar a transparencia do mercado da madeira tratada termicamente, aínda que ata a data non fora posible definir os parámetros para caracterizar toda a gama de produtos dispoñibles no mercado.
Vantaxes da madeira tratada
Algunhas das principais vantaxes da madeira tratada son:
- Resistencia á descomposición e pragas: un dos maiores beneficios é que a madeira tratada, especialmente con produtos químicos como preservantes vólvese moito máis resistentes aos fungos, termitas e insectos que degradan a madeira sen tratar. Isto alarga a súa vida útil, especialmente en exteriores.
- Durabilidade en condicións adversas: a madeira tratada soporta mellor a humidade, os cambios de temperatura e a exposición ao sol.
- Versatilidade: ao mellorar as súas propiedades, a madeira tratada pódese empregar en aplicacións onde a madeira sen tratar non sería viable, como en estruturas submarinas ou en climas extremos.
- Redución de custos a longo prazo: aínda que o tratamento inicial poida aumentar o custo, a madeira tratada require menos mantemento e substitución, o que aforra diñeiro co tempo.
Futuro do tratamento da madeira
O futuro do tratamento da madeira está a evolucionar rapidamente, impulsado pola necesidade de solucións máis sostibles, eficientes e seguras.
- Tratamento térmico como se indicou no inicio da entrada e aceites e resinas naturais que protexen a madeira sen impacto ambiental negativo.
- Nanotecnoloxía: estanse a explorar o emprego de nanomateriais para impregnar a madeira, mellorando a súa resistencia ao lume, á auga e aos insectos cunha mínima cantidade de produto.
- Madeira modificada xeneticamente: Aínda que está en etapas iniciais, investígase a posibilidade de modiificar árbores a nivel xenético para que produzan madeira naturalmente máis resistente, diminuíndo a necesidade de tratamentos posteriores.
- Reciclaxe e economía circular: no futuro, agárdase que os procesos de tratamento permitan reutilizar madeira tratada ao final da súa vida útil, eliminando químicos residuais de maneira segura ou reincorporándoa en novos produtos.
- Automatización e precisión: os avances en maquinaria e sensores permiten aplicar tratamentos de maneira más uniforme e eficiente, optimizando o uso de recursos e reducindo desperdicios.
**Fonte: Blog de AITIM e CIS Madeira
